Ο Ν. 4412/2016 αλλάζει τη διαδικασία των δημοσίων συμβάσεων των Δήμων

Ο Ν. 4412/2016, ήτοι Δημόσιες Συμβάσεις Έργων, Προμηθειών και Υπηρεσιών, αποτελεί την προσαρμογή την ελληνικής νομοθεσίας στις Ευρωπαϊκές Οδηγίες 2014/24/ΕΕ και 2014/25/ΕΕ.

Ο ως άνω νόμος θεσπίζει κανόνες για τις διαδικασίες προγραμματισμού, ανάθεσης, σύναψης και εκτέλεσης δημοσίων συμβάσεων έργων, μελετών, παροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών, προμηθειών και λοιπών υπηρεσιών καθώς και για τον συντονισμό, την εποπτεία και τον έλεγχο της λειτουργίας του τομέα των δημοσίων συμβάσεων και για τη διοικητική διαδικασία επίλυσης των διαφορών που ανακύπτουν κατά το στάδιο που προηγείται της σύναψης των συμβάσεων δημοσίων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών, έπειτα από την άσκηση προδικαστικής προσφυγής.

Σύμφωνα με τα άρθρο 1 και άρθρο 2 §1 εδ. α του Ν. 4412/2016, στο πεδίο εφαρμογής του εμπίπτουν ως «αναθέτουσα αρχή» οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (OTA) στους οποίους εμπεριέχονται οι Δήμοι.

Όσον αφορά τις αναθέσεις των συμβάσεων για κοινωνικές και άλλες ειδικές υπηρεσίες θα πρέπει να ληφθούν υπόψιν από τις αναθέτουσες αρχές και εν προκειμένω από τους Δήμους οι διατάξεις των άρθρων 107-110 του Ν. 4412/2016 (δείτε αναλυτικότερα στο πεδίο Νομοβιβλιοθήκη, τα άρθρα 107-110 Ν. 4412/2016).

Βάσει του ως άνω νόμου, οι Δήμοι θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψιν τους τα κατώτατα όρια των Δημοσίων Συμβάσεων.

Ως κατώτατα όρια, σε συνάρτηση προς την εκτιμώμενη αξία της σύμβασης, χωρίς Φ.Π.Α., ορίζονται σύμφωνα με το άρθρο 5 Ν. 4412/2016 (δείτε στο πεδίο Νομοβιβλιοθήκη, το άρθρο 5 Ν. 4412/2016).

Κατά κανόνα το μεγαλύτερο μέρος των συμβάσεων που συνάπτουν οι ΟΤΑ και κατ’ επέκταση και οι Δήμοι εντάσσονται στους κανόνες συμβάσεων κάτω των ορίων που ορίζονται στο ως άνω άρθρο.

Βάσει τούτου η εκτιμώμενη αξία στις εν λόγω συμβάσεις είναι μικρότερη των κατώτερων ορίων, όπως αυτά αναφέρονται στο ως άνω άρθρο και κατά συνέπεια εφαρμόζονται οι διατάξεις των άρθρων 116 και επ. Ν. 4412/2016.

Οι Δήμοι μπορούν να καταρτίζουν συμβάσεις κατόπιν:

Α. Συνοπτικού Διαγωνισμού σύμφωνα με το άρθρο 117 Ν. 4412/2016.

Επιτρέπεται σε συμβάσεις εκτιμώμενης αξίας, χωρίς Φ.Π.Α., μικρότερης ή ίσης με 60.000€, και ακολουθείται η εξής διαδικασία και οι κάτωθι κανόνες:

α. Δημοσίευση απλοποιημένης προκήρυξης στο ΚΗΔΜΗΣ (Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο Δημοσίων Συμβάσεων) σύμφωνα με το άρθρο 66 Ν. 4412/2016. Η αναθέτουσα αρχή μπορεί (δυνητικά) να προσκαλεί και τρείς τουλάχιστον οικονομικούς φορείς εφόσον δραστηριοποιούνται στη σχετική αγορά.

β. Έγγραφη υποβολή των προσφορών.

γ. Η υποβολή μίας μόνο προσφοράς δεν αποτελεί κώλυμα για τη συνέχιση της διαδικασίας του διαγωνισμού.

δ. Η αποσφράγιση του φακέλου των δικαιολογητικών συμμετοχής, των τεχνικών και των οικονομικών προσφορών μπορούν να γίνουν σε μία μόνο συνεδρίαση (κατά την κρίση της επιτροπής του διαγωνισμού).

Β. Απευθείας Ανάθεση σύμφωνα με το άρθρο 118 Ν. 4412/2016).

Επιτρέπεται σε συμβάσεις των οποίων η εκτιμώμενη αξία, χωρίς Φ.Π.Α., είναι ίση ή κατώτερη των 20.000€.

Σύμφωνα με την ως άνω περίπτωση θα πρέπει:

α. Η απόφαση της απευθείας ανάθεσης να δημοσιεύεται στο ΚΗΔΜΗΣ άρθρο 66 Ν. 4412/2016.
β. Η απόφαση για την απευθείας ανάθεση να περιέχει σε κάθε περίπτωση όλα τα κάτωθι στοιχεία, αλλιώς η σύμβαση δύναται να κριθεί αυτοδικαίως άκυρη:

Επωνυμία και στοιχεία επικοινωνίας της αναθέτουσας αρχής.
Περιγραφή του αντικειμένου της σύμβασης.
Αναφορά της αξίας της σύμβασης.
Όνομα και στοιχεία επικοινωνίας του φορέα στον οποίο ανατέθηκε η σύμβαση.

Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στις δημόσιες συμβάσεις έργων, μελετών και παροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών, διότι η κάθε αναθέτουσα αρχή προκειμένου να προβεί στη διαδικασία της απευθείας ανάθεσης θα πρέπει να δημοσιεύει, μία φορά κατ’ έτος και για διάστημα είκοσι ημερών, πρόσκληση για την κατάρτιση καταλόγων ενδιαφερομένων ανά κατηγορίες έργων ή μελετών. Στην εν λόγω πρόσκληση, η αναθέτουσα αρχή έχει το δικαίωμα να ζητεί από τους ενδιαφερόμενους να πληρούν απαιτήσεις ειδικής τεχνικής ικανότητας, για την εγγραφή τους στους καταλόγους. Στους καταλόγους θα πρέπει να εγγραφούν τουλάχιστον 3 ενδιαφερόμενοι, ειδάλλως ο κατάλογος δεν έχει ισχύ.

Επιπροσθέτως, όσον αφορά την επιλογή του αναδόχου διενεργείται δημόσια ηλεκτρονική κλήρωση από επιτροπή που ορίζεται από την αναθέτουσα αρχή, μεταξύ αυτών που περιλαμβάνονται στον ως άνω καταρτηθέν κατάλογο. Η σύμβαση υπογράφεται με τον ανάδοχο που αναδεικνύεται με τη διαδικασία της ηλεκτρονικής κλήρωσης. Για την υπογραφή της σύμβασης απαιτείται σχετική αναγγελία του αποτελέσματος της ηλεκτρονικής κλήρωσης και των στοιχείων της σύμβασης όπως είναι το ποσό της σύμβασης ή ο ανάδοχος και η οποία αποστέλλεται προς δημοσίευση στην ιστοσελίδα του Τ.Ε.Ε., τουλάχιστον δέκα ημέρες πριν από την υπογραφή. Η εκτιμώμενη αξία της σύμβασης θα αποτελεί το ανώτατο όριο της συμβατικής αμοιβής του αναδόχου. Μετά την υπογραφή της σύμβασης, ο ανάδοχος διαγράφεται υποχρεωτικά από τον κατάλογο της ηλεκτρονικής κλήρωσης και δε συμμετέχει στις επόμενες κληρώσεις του έτους.

Βάσει των ως άνω, δύναται να ανατεθούν από κάθε αναθέτουσα αρχή κατ’ έτος, μία ή περισσότερες συμβάσεις, συνολικού προϋπολογισμού μέχρι ποσοστού 10% των πιστώσεων της αναθέτουσας αρχής, για ανάθεση συμβάσεων έργων, μελετών και παροχής τεχνικών και λοιπών επιστημονικών υπηρεσιών, αντίστοιχα. Σε κάθε αντίθετη σύμβαση με τις ως άνω διατάξεις ή για συμβάσεις που συνάπτονται κατά παράβαση των ως άνω διατάξεων είναι άκυρες και σε καμία περίπτωση δεν παράγουν έννομα αποτελέσματα.

Οι προθεσμίες των διαδικασιών σύναψης δημοσίων συμβάσεων παρατίθενται στο άρθρο 121 Ν. 4412/2016 (δείτε αναλυτικότερα στο πεδίο Νομοβιβλιοθήκη το άρθρο 121 Ν. 4412/2016).

Οι προκηρύξεις όλων των διαγωνισμών συντάσσονται σύμφωνα με τα τυποποιημένα σχέδια που εκδίδει η Αρχή (Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων) σύμφωνα με την παράγραφο 5 του άρθρου 53 Ν. 4212/2016 και δημοσιεύονται στο ΚΗΜΔΗΣ σύμφωνα με τα οριζόμενα και ισχύοντα στον ίδιο νόμο.

Τα όργανα διενέργειας διαδικασιών σύναψης δημοσίων συμβάσεων (δείτε αναλυτικότερα το πεδίο Νομοβιβλιοθήκη, άρθρο 221 Ν. 4412/2016) και οι Επιτροπές του διαγωνισμού συγκροτούνται για συγκεκριμένη σύμβαση ή περισσότερες συμβάσεις ή σε ετήσια βάση (δείτε αναλυτικότερα το πεδίο Νομοβιβλιοθήκη, άρθρο 221 παρ. 3 Ν. 4412/2016).

Για την εξέταση ενστάσεων και προσφυγών ενώπιον της αναθέτουσας αρχής, στην περίπτωση συμβάσεων προμηθειών και παροχής υπηρεσιών, συγκροτείται ξεχωριστό γνωμοδοτικό όργανο, ήτοι επιτροπή αξιολόγησης ενστάσεων, τα μέλη του οποίου είναι διαφορετικά από τα μέλη της επιτροπής του διαγωνισμού, η οποία είναι αρμόδια για την αξιολόγηση των προσφορών κ.λπ. (δείτε αναλυτικότερα το πεδίο Νομοβιβλιοθήκη, άρθρο 221 παρ. 11α Ν. 4412/2016).

Οι σημαντικότερες καταργούμενες διατάξεις με τον Ν. 4412/2016 για τους ΟΤΑ και τα ΝΠΔΔ των Δήμων είναι οι εξής:

ΕΚΠΟΤΑ-ΥΑ 11389/1993, άρθρο 209 παρ. 1 Ν. 3463/2006.
Π.Δ. 28/1980.
Κανονισμοί Ανωνύμων Εταιρειών ΟΤΑ, άρθρο 265 παρ. 7 Ν. 3463/2006.
Κανονισμοί Δημοτικών Κοινωφελών Επιχειρήσεων, άρθρο 257 παρ. 2 Ν. 3463/2006.
Η απευθείας ανάθεση με απόφαση δημοτικού συμβουλίου σε κοινωφελείς ή αναπτυξιακές ανώνυμες εταιρείες ΟΤΑ, άρθρο 268 παρ. 1 Ν. 3463/2006.
Ν. 3886/2010 για τις δημόσιες συμβάσεις.
Π.Δ. 60/2007 Δημόσια έργα και προμήθειες.
Δημοσιεύσεις δημοσίων συμβάσεων στο ΦΕΚ, σε οικονομικές εφημερίδες και στον τοπικό τύπο (προοδευτική κατάργηση σε βάθος χρόνου).
Καταργείται η δυνατότητα απευθείας ανάθεσης έργων, άρθρο 9 Π.Δ. 171/1987.
Καταργείται η δυνατότητα απευθείας ανάθεσης έργων σε κατασκευαστικές επιχειρήσεις ΟΤΑ, άρθρο 10 Π.Δ. 171/1987.
Καταργούνται οι επιτροπές παραλαβής έργων, άρθρο 16 Π.Δ. 171/1987.

Πρόβλημα δημιουργείται καθ’ όσον αφορά στα όργανα των ΟΤΑ και των νομικών τους προσώπων που διαθέτουν την αρμοδιότητα για τη διεξαγωγή των διαγωνισμών, τη δημοσίευση των προκηρύξεων, δεδομένης της κατάργησης όλων συλλήβδην των διατάξεων του ΕΚΠΟΤΑ και του Π.Δ. 28/1980.

Εξ αποτελέσματος δια το ανωτέρω ζήτημα είναι ότι εφαρμοστέες είναι πλέον αποκλειστικά οι διατάξεις του Ν. 3463/2006 και του Ν. 3852/2010.

Επιπλέον, επί του ιδίου ως άνω ζητήματος, στο άρθρο 158 Ν. 3463/2006 προβλέπεται η αρμοδιότητα του δημάρχου να αποφασίζει την απευθείας ανάθεση έργων με σκοπό την άμεση αποκατάσταση απρόβλεπτων ζημιών σε δίκτυα ύδρευσης, αποχέτευσης, άρδευσης, φωτισμού και σε δρόμους. Όμως στις λοιπές περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα προμηθειών και υπηρεσιών, δεδομένης της κατάργησης όλων των διατάξεων του ΕΚΠΟΤΑ και του Π.Δ. 28/1980, βάσει των οποίων η αρμοδιότητα για την απευθείας ανάθεση ήταν αποκλειστική αρμοδιότητα του δημάρχου, υφίσταται πλέον κενό νόμου ως προς το ζήτημα του οργάνου που διαθέτει την αρμοδιότητα για να διενεργεί απευθείας αναθέσεις (δείτε αναλυτικότερα στο πεδίο Νομοβιβλιοθήκη, το άρθρο 118 Ν. 4412/2016).

Η εκτέλεση των συμβάσεων διέπεται, σύμφωνα με τα άρθρα 129 και 130 του Ν 4412/2016, από τους συμβατικούς όρους και από τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα. Επιπλέον οι αναθέτουσες αρχές θα πρέπει να συμμορφώνονται απόλυτα με το δίκαιο της Ε.Ε., το εθνικό δίκαιο, το δίκαιο των συλλογικών συμβάσεων ή των διεθνών διατάξεων περιβαλλοντικού, κοινωνικοασφαλιστικού και εργατικού δικαίου.

Περαιτέρω στο άρθρο 131 Ν. 4412/2016 τίθεται το θέμα της υπεργολαβίας, όσον αφορά στην απευθείας καταβολή αμοιβής στους υπεργολάβους από τις αναθέτουσες αρχές, εφόσον προβλέπεται στα έγγραφα της σύμβασης και το επιτρέπει η φύση της σύμβασης, στην αναφορά του κύριου αναδόχου στην αναθέτουσα αρχή των στοιχείων των υπεργολάβων μετά την ανάθεση της σύμβασης και κατά την έναρξη εκτέλεσής της και στην επαλήθευση της συνδρομής λόγων αποκλεισμού για τους υπεργολάβους.

Επιπροσθέτως, στα άρθρα 132-133 Ν. 4412/2016 προβλέπεται η δυνατότητα τροποποίησης των συμβάσεων χωρίς νέα διαδικασία σύναψης σύμβασης, όπως και η δυνατότητα μονομερούς λύσης της σύμβασης σε συγκεκριμένες περιπτώσεις.

Τέλος, όσον αφορά τις μεταβατικές διατάξεις του Ν. 4412/2016 πρέπει να αναφερθούν τα εξής (δείτε άρθρο 376 Ν. 4412/2016):

α. Οι διατάξεις του παρόντος νόμου εφαρμόζονται τόσο στην περίπτωση διαδικασιών προγραμματισμού και σύναψης συμβάσεων και διαγωνισμών μελετών που πραγματοποιούνται από αναθέτουσες αρχές ανεξαρτήτως εκτιμώμενης αξίας αυτών που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ, όσο και στις διαδικασίες προγραμματισμού και σύναψης που πραγματοποιούνται από αναθέτοντες φορείς για συμβάσεις και διαγωνισμούς μελετών που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ, η έναρξη της διαδικασίας σύναψης των οποίων αρχίζει μετά την έναρξη ισχύος του ως άνω νόμου.

β. Οι διαδικασίες σύναψης συμβάσεων οι οποίες έχουν ξεκινήσει προ της ενάρξης ισχύος του παρόντος νόμου, διέπονται από το νομοθετικό καθεστώς που ίσχυε κατά την έναρξή τους πλην των διαφορών που αναφύονται από πράξεις ή παραλείψεις οι οποίες εκδίδονται ή συντελούνται μετά την 1η Ιανουαρίου 2017.

γ. Η Επιτροπή Προμηθειών και οι Μόνιμες Επιτροπές Εμπειρογνωμόνων της Γενικής Διεύθυνσης Κρατικών Προμηθειών, οι οποίες έχουν συσταθεί με κοινή απόφαση του Υπουργού Οικονομικών και Εμπορίου, λειτουργούν κατά τα οριζόμενα στην απόφαση σύστασής τους για τις διαδικασίες σύναψης συμβάσεων οι οποίες έχουν ξεκινήσει προ της έναρξης του ως άνω νόμου.

δ. Η Επιτροπή με αρμοδιότητα την παροχή συμβουλών και γνωμών στην ΕΚΑΑ (άρθρο 41 Ν. 4412/2016) ασκεί πλέον και την γνωμοδοτική αρμοδιότητα αποκλεισμού προμηθευτή της Επιτροπής Πολιτικής Προγραμματισμού Προμηθειών για τις διαδικασίες σύναψης συμβάσεων που έχουν ξεκινήσει προ της έναρξης ισχύος του παρόντος νόμου καθώς και για συμβάσεις που έχουν συναφθεί προ της έναρξης ισχύος του ως άνω νόμου.

ε. Προβλέπεται η δυνατότητα παράτασης της προθεσμίας ανάθεσης των μελετών και συνέχισης των εργασιών της σύμβασης από τον ανάδοχο και μετά τη λήξη του αρχικού συμβατικού χρόνου για τις συμβάσεις εκπόνησης μελετών που συνάφθηκαν προ της έναρξης ισχύος του παρόντος νόμου ενώ επίσης προβλέπεται η δυνατότητα μείωσης της συνολικής συμβατικής αμοιβής ή αυξομείωσης των επιμέρους συμβατικών αμοιβών για τις συμβάσεις εκπόνησης μελετών ή παροχής τεχνικών υπηρεσιών.

Επομένως, στην περίπτωση των άρθρων 107 έως 133 του Ν. 4412/2016, η ισχύς τους αρχίζει από τη δημοσίευση του ως άνω νόμου, εφόσον δεν προβλέπεται διαφορετικά από τις επιμέρους διατάξεις του εν λόγω νόμου. Εξαίρεση δε αποτελεί η περίπτωση των συμβάσεων ενεργειών τεχνικής βοήθειας που προβλέπονται από το άρθρο 119 του ιδίου νόμου, για το οποίο προβλέπεται ειδικότερος χρόνος έναρξης ισχύος στο άρθρο 379 παρ. 5 του ιδίου νόμου, σύμφωνα με το οποίο η ισχύς της διατάξης του άρθρου 119 του ιδίου νόμου αρχίζει την 1η Ιανουαρίου 2017.